Portugees liefdeszakdoekje

Kennen jullie het verhaal van het Portugese liefdeszakdoekje, lencos de namorados?

In de 19e eeuw werden op het Portugese platteland (Minho) in Noord-Portugal amoureuze gevoelens tot uitdrukking gebracht door het schenken van symbolische cadeaus. Wanneer een meisje de huwbare leeftijd bereikte, maakte zij een geboorduurde liefdeszakdoek van een fijn stukje linnen of katoen.

Als de zakdoek geborduurd was, kon het ‘veroveren van de geliefde’ beginnen. De uitverkoren jongeman kreeg de zakdoek en als hij hem in het openbaar gebruikte, was dat het teken dat hij inging op het verzoek van het meisje en dat hij niet meer ‘beschikbaar’ was voor de andere meisjes.
Als zij zeker van haar zaak was, borduurde ze haar naam of initialen op de zakdoek. Was de liefde nog pril dan liet ze dat achterwege.

Een paar mooie voorbeelden van de Portugese liefdeszakdoekjes.

In eerste instantie werden de zakdoeken in kruisssteek geborduurd met rood en zwart garen.

Een Portugees liefdeszakdoekje in kruissteek.

Omdat dit een tijdrovende klus was, is men later overgestapt op het gebruik van simpele borduursteken als satijnsteek, festonsteek en steelsteek. Ook is het borduurwerk kleuriger geworden.

Kleurig borduurwerk, vogeltjes, een hart, (lieve) tekstjes. Check.

Kenmerkend voor dit borduurwerk is:

het vierkante formaat dat kan variëren van 40 x 40 cm tot 60 x 60 cm;
de gebruikte (felle) kleuren als rood, blauw, groen, geel, oranje en roze;
de gebruikte (eenvoudige) borduursteken als satijnsteek, steelsteek en festonsteek;
de symbolische motieven die trouw, toewijding en vriendschap uitbeelden zoals vogels/duiven, hart, sleutel en bloemen als roos (liefde) en lelie (maagdelijkheid);
de motieven werden soms schuin en altijd asymetrisch op de zakdoek geborduurd;
En last but not least, de lieve spreuken en gedichtjes die op de zakdoek geborduurd zijn.

Een van de motieven die je vaak op een Portugees liefdeszakdoekje vindt.

Portugal heeft de kwaliteit en uitvoering van dit soort borduurwerk beschermd in een vorm van een certificaat. Hierin staat vastomlijnd beschreven waar het borduurwerk aan moet voldoen mocht je het commercieel willen gebruiken.
De kleurrijke motieven samen met de lieve teksten zijn in ieder geval razend populair. Toen ik een aantal jaren geleden in Lissabon was, vond ik serviezen, theedoeken en zelfs een eenvoudige boodschappentas in een supermarkt met deze motieven.

Leuk detail is nog dat de meisjes vroeger blijkbaar erg veel taalfouten in hun zakdoekjes maakten. In de moderne uitvoeringen heeft men deze taalfouten laten staan als extra kenmerk voor de stijl.

Handwerken zonder Grenzen heeft in 2001 (nummer 1/februari) uitgebreid geschreven over deze Portugese liefdeszakdoekjes. Zij hebben o.a. een zakdoekje in kruissteek overgezet op patroon.

Ook hebben ze twee gedichtjes vertaald in het Nederlands. Dit is er eentje van:

ZOALS IN DEZE ZAKDOEK

DE DRADEN ZIJN VERENIGD

ZO BLIJFT MIJN ZIEL

VERENIGD MET JOUW HART

Een lieve tekst geborduurd op het zakdoekje.

En op internet heb ik nog een mooie vertaling gevonden van de wat dramatische tekst:

ANTES MORRER QUE O TEU ARMOR PERDER.

Vertaald in het Engels wordt dat namelijk:

RATHER SHALL I DIE THAN LOSE YOUR LOVE.

Hier kun je een groot aantal voorbeelden vinden van de zakdoekjes ter inspiratie.

Vogel met (liefdes)brief.

Zelf een liefdeszakdoekje borduren?

Binnenkort is het weer Valentijnsdag. Hoe leuk zou het zijn om zelf een zakdoekje met symbolische motiefjes en lieve teksten voor je geliefde te borduren.
Tijdens de workshop Vrij Borduren van zaterdag 1 februari (13.30 – 16.00 uur) is het mogelijk om een Liefdeszakdoekje te borduren. Je kunt zelf kiezen of het er eentje wordt gebaseerd op de Portugese variant of dat het meer een zakdoekje in de geest van wordt met eigen motieven en teksten.